DEPREME GÖRE MİMARİ TASARIM KRİTERLERİ
T-COD Mimarlık olarak bu hafta sizlere depreme dayanıklı yapı tasarımından bahsetmek istiyoruz. Yapıların depremde zarar görmemesi için taşıyıcı sistemde dikkat edilmesi gerekenlere ve hatalı, eksik tasarımın neler olduğuna gelin birlikte göz atalım.
Bir yapının planı, taşıyıcı sistem için çok önemlidir. Çünkü kolon ve kirişlerin yerleştirilmesi mimari planın verdiği olanaklara bağlıdır. Deprem binalara yatay düzlemde etki eder. Fakat binalar genellikle düşey kuvvetleri taşıyacak şekilde tasarlanır. Bu yüzden depreme dayanıklı yapı tasarımında önemli genel ilkeler vardır. Bunlardan biri, kolonların mutlaka bir aks sistemine yerleştirilmesidir. Bu aks aralıkları da olabildiğince eşit olmalıdır. Kolonlar her iki doğrultuda kirişlere bağlanmalı ve minimum kolon genişliği bw=300 mm olmalıdır. Dengenin bir yere toplanmaması ve rijitin zayıf olduğu taraflarda burkulmalar olmaması için kolonlar iki eksene de eşit yerleştirilmelidir. Yani yarısı bir doğrultuda yarısı ise diğer doğrultuda olmalıdır.
Kolon ve kiriş gibi perde duvar da önemli yapı elemanlarından biridir. Perdeler, yatay yüklere karşı rijitliği (denge) gerekli değere çekebilmek için önemlidir. Perdelerin kalınlığının da 200 mm’den az olmaması gerekir. Kolonlu sistemlerde olduğu gibi perde duvarlar da bir aks sistemine yerleştirilmelidir. Yine aynı şekilde aks aralıkları eşit veya eşite yakın olmalıdır. Depreme dayanıklı yapı tasarımı için planda açık aralıklardan kaçınılmalı ve betonarme bir yapıda dolgu ve bölme duvarlar, yapıyı hafifletmek için kullanılmalıdır. Yapının hafif olması depreme dayanım açısından oldukça önemlidir. Bununla birlikte yapı olabildiğince simetrik olmalıdır.
Depremde en çok zorlanan yerlerden birisi kiriş-kolon birleşim bölgeleridir. Bu yüzden kolon ve kirişlerin bölme duvarlarda gizlenebilmesi için gerektiğinden küçük yapılması hatalı tasarımın başında gelmektedir. Aynı zamanda planda ve yükseklikte basit ve simetrik olmayan yapı biçimleri de hatalı yapı tasarımlarındandır. Geniş, ferah ve engelsiz bir alan istendiğinde ortaya çıkan sürekli taşıyıcı duvarlar ve büyük kesitli kolonların bulunmadığı büyük hacimler, depreme dayanıklı taşıyıcı sistem oluşturmaya olanak sağlamamaktadır.
Depreme dayanıklı yapı tasarımı ancak taşıyıcı sistemin iyi düzenlenmesi, statik ve betonarme hesapların yeterli olması, malzeme dayanımının yüksek olması ve konstrüktif ayrıntılara dikkat edilmesiyle sağlanabilir. Depreme dayanıklı yapı tasarımı ve uygulamasının hayati önem taşıdığını acı bir şekilde deneyimledik. T-COD Mimarlık olarak, doğru yapı tasarımlarının uygulanmasını ve aynı acıların tekrar yaşamamasını diliyoruz.
